Jubiler, jubilerski, jubilerstwo, srebro, złoto, bursztyn, platyna, biżuteria, brylant, bursztyn, klejnoty - Serwis WWW Polskiego Jubilera - profesjonalne informacje branżowe, nowości, ciekawostki, opinie ...

Ozdoby z jade - klasyfikacja, ocena jakości, wycena

Nikodem Sobczak&Tomasz Sobczak

Ozdoby z jade · klasyfikacja, ocena jakości, wycena

Wśród kamieni ozdobnych jadeit i nefryt, tradycyjnie określane wspólnym mianem jade (żadów) maja szczególnie bogatą historię. Z racji swych specyficznych właściwości fizycznych, zwłaszcza mechanicznych i optycznych, służyły człowiekowi jako surowiec do wytwarzania narzędzi i jako ozdoba. Miały znaczenie kultowe i magiczne, były symbolem władzy i dostojeństwa, określały zamożność i pozycję społeczną, były pieniądzem – stanowiły więc przedmiot pożądania.

Figura konia.

Figura smoka.

Maska demona.

                Figura stojącego mężczyzny.

    Krajem który szczególnie upodobał sobie to piękne tworzywo były Chiny. Właśnie z Chin pochodzą najwspanialsze ozdoby, które zachwycają oryginalnością kompozycji, doborem barw (odcienia, nasycenia) i jakością wykonania. Tak było w przeszłości i tak jest obecnie.
    Po okresie pewnego zastoju wywołanego rewolucja kulturalną, obecnie chińska sztuka zdobnicza odkrywana jest jakby na nowo. Widoczne jest to nie tylko w Chinach i krajach pozostających pod wpływem kultury i sztuki chińskiej, ale też w wielu krajach europejskich.
     W zdobnictwie biżuteryjnym sięga się przede wszystkim po stare wzornictwo nawiązujące do chińskiej tradycji. Przywraca się też blask tego kamiennego tworzywa – jadeitu i nefrytu, w obróbce którego chińscy artyści-rzemieślnicy pozostawali mistrzami niedoścignionymi od tysięcy lat.
    W chińskiej tradycji jadeit i nefryt istnieją od ponad 4500 lat. Miały one dla Chińczyków nie tylko znaczenie kultowe ale wręcz mistyczne. Były nazywane „kamieniem niebios”. Nic więc dziwnego, że w przeszłości za nefrytowe ozdoby płacono krocie. Legenda mówi o potężnym księciu Qin, który za niewielką nefrytową tarczę Gu Bi przekazał księciu Czao 15. miast. Również dziś piękne ozdoby z jadeitu i nefrytu budzą pożądanie, dzięki czemu wzrasta popyt nie tylko na biżuterię artystyczną ale też na miniaturowe rzeźby antropomorficzne i nefrytowe zdobienia. Gwałtownie rośnie też cena tych wyrobów, zwłaszcza wyrobów starych. Oczywiście wraz ze wzrostem zainteresowania jadeitową i nefrytową biżuterią pojawiają się coraz liczniej różnego rodzaju imitacje i naśladownictwa. Do ich wyrobu wykorzystuje się zwłaszcza tworzywa, które łatwiej poddają się obróbce i są tańsze.

    Miękki, gładki i połyskujący wydaje się być życzliwym;
piękny, zwarty i mocny jak inteligencja.
                                                                    Konfucjusz

Nefrytowy otoczak.

Jadeitowa czarka.

Wisiory o kształcie smoków.

Latający amor.

Ozdobna zapinka do włosów.

                Tarcza Gu Bi.

    Czyni się też wiele zabiegów by współczesne wyroby lub ich naśladownictwa upodobnić do wyrobów starych, podnosząc w ten sposób ich wartość. Wynika z tego, że rozpoznawanie tego rodzaju ozdób imitujących lub naśladujących kamienie naturalne stało się rzeczą ważną i pożyteczną, podobnie jak poprawna ocena cech jakościowych i określenie wartości.
    Cechami rozpoznawczymi umożliwiającymi odróżnienie kamieni naturalnych od naśladownictw są: współczynnik załamania światła, gęstość i widmo absorpcyjne. Określając te cechy udaje się zidentyfikować zarówno kamienie syntetyczne (syntetyczny jadeit) jak i większość naśladownictw: aktynolit, amazonit (colorado jade), aragonit, awanturyn (indyjski lub meksykański jade), fluoryt, grossular (afrykański, oregoński lub transwaldzki jade), kwarcyt barwiony, kalcyt naturalny i barwiony, malachit i opla pospolity.
    O ile sama identyfikacja kamienia nie jest rzeczą skomplikowaną o tyle ocena wartości nie jest już taka prosta. Należy tu zwrócić uwagę na wiele różnych czynników, a mianowicie surowca czy jego barwę. Taka mnogość cech jakościowych wymaga zarówno wiedzy jak i doświadczenia oceniającego. zasady klasyfikowania cech jakościowych i ich wpływu na wycenę. Klasyfikację odniesiono do wyrobów z jadeitu.

WARTOŚCIOWANIE JAKOŚCI OZDÓB Z JADEITU
    Jadeit (w mniejszym stopniu nefryt), podobnie jak kamienie ozdobne pochodzenia organicznego (perły, kość słoniowa, korale i inne), podlegają specyficznym kryteriom oceny jakościowej. Wynika to z odmienności cech decydujących o jego pięknie oraz z faktu, że wartość ozdób określają bardzo różne czynniki istotnie wpływające na walory estetyczne.
    W przypadku jadeitu ocenie podlegają według stopnia ważności:
#odcień barwy i stopień nasycenia;
# tekstura (wygląd powierzchni zewnętrznej);
# przezroczystość (stopień przezroczystości);
# rodzaj i kształt szlifu;
# wielkość i wymiary kamienia;
# jakość obróbki;
# symetria szlifu.
    Taki sposób wartościowania jakości ozdób, w których barwa jest czynnikiem najważniejszym powoduje, że w praktyce jubilerskiej najczęściej używa się nazw handlowych nawiązujących przypadkach do jego cech jakościowych. Na przykład:
> Jade czerwony – jadeit o pomarańczowoczerwonej  Jade imperialny (Old mine) – jadeit najwyższej  Jade jabłkowy (New mine) – jadeit o równomiernie  Jade lawendowy lub malwowy – jadeit o barwie czerwonej, czerwono purpurowej, niebieskiej lub niebieskofioletowej.
> Jade szary – jadeit biały z charakterystycznym
> Jade wodny – jadeit dobrze przeświecający barwy jasnozielonej.
> Jade złoty – jadeit o intensywnej barwie złotożółtej z odcieniem pomarańczowym lub zielonym.
> Moss jade – jadeit zawierający inkluzje ułożone na kształt roślin lub kwiatów.
> Moss w śniegu – jadeit biały z zielonymi pasami, których kształt przypomina liście roślin lub kwiatów.
> Jade Birmański – nazwa określa bardziej pochodzenie surowca i jego średnią jakość niż barwę.
> Fei Tsui – chińska nazwa jadeitu czerwono zielonego; w przeszłości terminem tym określano surowiec o najwyższych parametrach
jakościowych.
> Tomo jade – jadeit czerwony lub brązowy.
> Junan jade – surowiec prawie nieprzezroczysty o intensywnej barwie zielonej.
    Na światowych rynkach jubilerskich najwyżej oceniana jest barwa zielona. Dlatego też, dla celów wyceny, barwę
tę podzielono na 8 typów, uwzględniając zarówno stopień nasycenia barwą (odcień, nasycenie), jak i pewne specyficzne cechy samego jadeitu. Szczegółową charakterystykę zestawiono w tab. 1.

KRYTERIA OCENY JAKOŚCIOWEJ – SKALE OCEN
1. STOPIEŃ NASYCENIA BARWĄ (ODCIEŃ, NASYCENIE)
    Ponieważ jadeit ma niejednorodną teksturę i niejednolitą dystrybucję barwy, stopień nasycenia barwą ocenia się wg tzw. barwy dominującej, innej niż barwa bazowa. Jeżeli barwa dominująca - przy określonej barwie bazowej - występuje na ok. 25% powierzchni kamienia, wówczas odcień barwy określany jest jako jasny, dla 50% jako średni, dla 75% jako ciemny. W tab. 2 zestawiono odcienie barwy wraz z jej punktową oceną.

2. TEKSTURA
Jadeit, jak większość naturalnych kamieni ozdobnych, ma liczne inkluzje określane jako żyły, cętki, plamki, pęknięcia lub ich dowolne kombinacje. Przy ocenie jakości tekstury nie uwzględnia się stopnia zanieczyszczenia kamienia, lecz jedynie charakter inkluzji i sposób ich ułożenia, a także inne cechy mające wpływ na walory estetyczne wyrobu (ozdoby). Charakterystykę tekstury wraz z oceną jakości zestawiono w tab. 3.

3. PRZEZROCZYSTOŚĆ
    Stopień przezroczystości jadeitu ocenia się jakościowo określając ilość światła transmitowaną przez badany kamień. W tab. 4 podano punktową skalę ocen.

4. KSZTAŁT (FORMA) SZLIFU
Żady (jadeity) szlifuje się w postaci kaboszonu. Wyróżnia się kamienie o szlifie owalnym w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny podstawy i kształcie półksiężyca w płaszczyźnie prostopadłej do płaszczyzny podstawy. Wysokość kaboszonu powinna być połową jego długości. Przy ocenie formy szlifu, oprócz proporcji, uwzględnia się także charakterystykę rondysty, która powinna być lekko zaokrąglona, o linii zewnętrznej leżącej w jednej płaszczyźnie. Dokonując oceny jakościowej, kształt szlifu punktuje się w skali od 1 do 5.
5. WYMIARY KAMIENIA
Podobnie jak w przypadku innych kamieni szlachetnych i ozdobnych, wielkość (masa) kamienia decyduje o jego wartości. Dla jadeitu przyjmuje się pięciopunktową skalę ocen. Wyjaśnia to przykład (tab. 5, w którym uwzględniono standardowe zależności typowe dla kaboszonów owalnych:

6. JAKOŚĆ OBRÓBKI
    Piękno kamienia o szlifie kaboszonowym w dużej mierze zależy od jakości obróbki jego powierzchni, która jak wiadomo warunkuje efekt połysku. Dobrze oszlifowana powierzchnia powinna odbijać padające nań światło w sposób jednolity. Stan taki można osiągnąć tylko wówczas, gdy na powierzeni kamienia nie występują zagłębienia, nierówności lub zarysowania powodujące rozpraszanie światła. Z tych względów szlifowane jadeity poddawane są obecnie bardzo dokładnemu procesów obróbki, łącznie z procesem woskowania polerowanych powierzchni.
    Jakość obróbki ocenia się w skali od l do 5. Przyjmuje się, że jeden punkt uzyskują kamienie o złej jakości powierzchni i matowym połysku, 5 punktów kamienie idealnie wypolerowane i o wysokim połysku.
7. SYMETRIA SZLIFU
    Ocena symetrii szlifu dotyczy precyzji oszlifowania kamienia. Uwzględnia się tu głownie aspekt geometryczny, jednak nie ocenia się wymiarów, lecz harmonię kształtów. Jest to więc ocena subiektywna, wymagająca znawstwa kamieni. Symetrię punktuje się w skali od 1 do 5.

Rozcięte pierścienie.

Ozdoba rękojeści miecza.

               Figura przyczajonego tygrysa.

ZASADY POSTĘPOWANIA PRZY OCENIE JAKOŚCI I WYCENIE
    Dokonując oceny wartości ozdób z jadeitu, uwzględnia się wszystkie czynniki omówione powyżej. Dla każdego czynnika przyjmuje się odpowiedni współczynnik przeliczeniowy. Przy ocenie barwy przyjmuje się, że współczynnik przeliczeniowy jest równy 25, tekstury 20, stopnia przezroczystości 15, oceny kształtu 10, wymiarów 10, jakości obróbki 10 i oceny symetrii 10.
    Suma wszystkich współczynników, niezależnie od stosowanego podziału, powinna być równa 100. Mnożąc liczbę punktów, jaka odpowiada wynikowi badań poszczególnych czynników, przez właściwe dla nich współczynniki, uzyskuje się sumy cząstkowe określające jakość wyrobu. Suma całkowita podzielona przez 250 (międzynarodowo przyjęta stała, służąca określeniu mnożników wartości ozdób z jadeitu) daje tzw. mnożnik wartości. Znając cenę bazową kamienia można określić jego wartość. Ceny bazowe, zwykle zmienne, podawane są zawsze dla odpowiedniej, znormalizowanej wielkości kamienia.
    Przykład obliczania wartości jadeitu o szlifie kaboszonowym i wymiarach 16 x 22 mm, którego cena bazowa równa się 100 podano w tab. 6.

Nikodem Sobczak
& Tomasz Sobczak

[ drukuj ]

Źródło wiadomości:
2(5)