HISTORIA PRODUKCJI DIAMENTÓW
    W latach 1870-2005 Afryka Płd. (RPA) zajmuje pierwsze miejsce pod względem wartości wydobycia i czwarte pod względem masy wydobytych diamentów. Botswana zajmuje odpowiednio drugie i piąte miejsce, chociaż wydobycie rozpoczęto tam dopiero w latach 70. ubiegłego wieku. W latach 2001-2005 produkcja diamentów surowych wyniosła 840 milionów karatów o łącznej wartości 55 miliardów USD. W tym okresie prym wiedzie Rosja – pierwsze miejsce pod względem wydobycia, drugie pod względem wartości, Botswana jest pierwsza pod względem wartości i trzecia pod względem ilości wydobytych diamentów.

AFRYKA ZACHODNIA
    Produkcję diamentów w Afryce Zach. rozpoczęto na początku lat 30. XIX wieku, ale znaczący poziom produkcji osiągnięto dopiero w sto lat później. Do 1954 roku oscylowała ona wokół 2,5 miliona karatów (Mct) aby wzrosnąć do najwyższego poziomu 7,5 Mct w 1960 roku. W latach 1960-65 oraz 1984-90, w związku z konfliktami wewnętrznymi, zaobserwowano znaczny spadek produkcji. Po normalizacji sytuacji politycznej po 1997 roku, nastąpił równomierny wzrost produkcji który osiągnął 2,4 Mct w 2005 roku.

ANGOLA
    Produkcję diamentów rozpoczęto w 1921 roku osiągając maksymalne wydobycie 2 Mct w 1969 roku. W latach 1975-95 produkcja wyraźnie spadła, bowiem podlegała silnym fluktuacjom związanym z powtarzającymi się niepokojami społecznymi i konfliktami wewnętrznymi. Sytuacja poprawiła się po 1995 roku, a kiedy w 1998 roku otworzono kopalnię Catoca, produkcja osiągnęła ponownie 2 Mct. Szacunki wskazują jednak, że „nieoficjalna” produkcja zdecydowanie przekraczała oficjalne dane (szmuglowanie tzw. krwawych diamentów). Po wygaszeniu konfliktów w 2000 roku siłom rządowym udało się zwiększyć kontrolę nad przemysłem wydobywczym i oficjalna produkcja osiągnęła wartość 7,1 Mct.

AUSTRALIA
    Znacząca produkcja rozpoczęła się od odkrycia złóż diamentów w 1979 roku w pobliżu jeziora Argyle. W 1985 roku łączna produkcja surowych diamentów z obszarow aluwialnych i kopalni odkrywkowych wyniosła 7 Mct. Po rozpoczęciu w kopalni Argyle w 1986 roku wydobycia w kominie AK1, produkcja dynamicznie wzrosła do 29 Mct, osiągając szczyt w 1994 roku na poziomie 43,3 Mct. Silny spadek produkcji do 26,7 Mct w 2000 roku wynikał z procesu rekonstrukcji komina i związanego z tym usuwania mas skalnych. Pomyślne zakończenie prac i udana odbudowa komina pozwoliła osiągnąć wzrost produkcji do 33 Mct w 2005 roku.

BOTSWANA
    Produkcję rozpoczęto w 1970 roku, która po osiągnięciu pełnej mocy produkcyjnej przez kopalnię Orapa w 1972 roku wynosiła 2,5 Mct. Rozbudowa tej kopani oraz otwarcie kopalni Letlhakane w 1979 roku podniosły produkcję do poziomu 5 Mct w 1980 roku. Wartość ta podwoiła się w 1983 roku po otwarciu kolejnej kopalni Jwaneng, później ponownie podwoiła się w 1997 roku po dalszej rozbudowie kopalni Orapa. Od roku 1997 trwa okres nieprzerwanego wzrostu produkcji, który w 2005 roku osiągnął 32 Mct.

DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA (KONGO, ZAIR)
    W latach 1932-80 produkcja osiągała największe wartości. Produkcję rozpoczęto w 1917 roku, a w roku 1961 osiągnięto wydobycie 18 Mct. Po uzyskaniu niepodległości produkcja spadła do około 9 Mct w 1981 roku, aby w końcu stopniowo wzrosnąć do 26 Mct w 1998 roku. Upadek prezydentury Mobutu Sese-Seko i związane z tym niepokoje społeczne czasowo wpłynęły na ograniczenie produkcji, jednak stabilizację przyniósł 2001 rok otwierający okres rządów prezydenta Josepha Kabili (przejął władzę po zabójstwie ojca). W 2005 roku produkcja osiągnęła poziom 30 Mct.

KANADA
    Produkcję diamentów w Kanadzie rozpoczęto w 1998 roku. W 2002 roku osiągnięto wydobycie na poziomie 5 Mct, w całości pochodzące z kopalni Ekati. Po otwarciu kopalni Diavik zanotowano wzrost rocznej produkcji do 11 Mct. W 2005 roku produkowano
12,8 Mct surowych diamentów.

NAMIBIA (AFRYKA POłUDNIOWO-ZACHODNIA)
    Produkcję rozpoczęto w 1909 roku pod niemiecka administracją i w latach 1912-13 osiągnięto poziom rocznego wydobycia na poziomie 1 Mct. Podczas I wojny światowej w latach 1914-15 produkcję praktycznie wstrzymano. Po zakończeniu wojny wydobycie rzędu 1 Mct osiągnięto ponownie dopiero w 1962 roku. W końcówce lat 60. i później w latach 70. osiągnięto wartość 2Mct, ale produkcja ponownie spadła do 0,9 Mct pod koniec lat 80. W latach 90. wzrosła do 1,5 Mct aby w 2005 roku osiągnąć wartość 1,87 Mct.

ROSJA (ZWIĄZEK RADZIECKI)
    Produkcję surowych diamentów na terenie ZSRR rozpoczęto w 1960 roku. Szacuje się, że wydobycie wynosiło około 7 Mct w 1967 roku i 10,3 Mct w 1977 roku. Produkcja utrzymywała się na tym poziomie do 1985 roku aby wzrosnąć do poziomu 24 Mct w 1990 roku. Po rozpadzie ZSRR w 1991 roku nastąpił przejściowy spadek produkcji, a potem stopniowy jej wzrost do poziomu 23 Mct w 2002 roku. Dane te nigdy nie zostały oficjalnie potwierdzone, gdyż były zawsze objęte tajemnicą państwową. Eksperci są jednak zdania, że dane dotyczące produkcji diamentów w okresie istnienia ZSRR były mocno zaniżone, a podawane wyliczenia oparte na rublu transferowym nie odpowiadały prawdzie. Kiedy w 2005 roku Rosja objęła prezydenturę Procesu Kimberley, kopalnia Alrosa przedstawiła dane za 2003 rok. Okazało się, że zastosowanie standardowego przelicznika wartości wydobywanych diamentów (realnej ceny w USD za karat), spowodowało wzrost rocznej produkcji w 2003 roku z 19 Mct do ponad 33 Mct. W 2005 roku wartość produkcji liczonej według standardów międzynarodowych wyniosła 38 Mct.

RPA (AFRYKA POŁUDNIOWA)
    Od rozpoczęcia wydobycia w 1869 roku notowano ciągły wzrost w produkcji, która osiągnęła maksymalną wielkość 5 Mct w 1907
roku. Szczyt ten wiązał się z dynamicznie rosnącym popytem w Stanach Zjednoczonych, i nie został przekroczony, aż do 1966 roku. W 1908 roku nastąpił silny spadek produkcji w wyniku przejściowego kryzysu gospodarczego w USA, ale następny rok przyniósł znaczną poprawę koniunktury. Silny spadek w latach 1914-1915 wiązał się oczywiście z I wojną światową, jednak od roku 1916 do 1920 produkcja wzrosła i utrzymywała się na średnim poziomie. W latach 1921-22 produkcja znowu spadła w wyniku globalnych problemów gospodarczych związanych ze zniszczeniami powojennymi i epidemią grypy w latach 1918-1919 oraz zwiększonej podaży biżuterii na rynku światowym, spowodowanej sprzedażą biżuterii przez emigrantów rosyjskich po Rewolucji Bolszewickiej oraz sprzedażą skonfiskowanych kamieni szlachetnych przez nowy rząd radziecki. Od 1923 roku produkcja w Afryce Pd. ponownie wzrosła w związku z odkryciem złóż aluwialnych Lichtenburg oraz znajdujących się na wybrzeżu Atlantyku złóż Namaqualand. Największy spadek produkcji wystąpił w latach 1934-44 jako skutek zamknięcia w 1932 roku kopalni Premier, okresowych zamknięć kopalni Kimberley, wielkiego kryzysu gospodarczego w Stanach Zjednoczonych oraz trwającej II wojny światowej. W 1948 roku kopalnie Premier i Kimberley ponownie otworzono, co spowodowało stopniowe zwiększenie produkcji na przestrzeni kilkunastu lat. Kolejny silny wzrost produkcji w latach 60. był skutkiem osiągnięcia pełnej zdolności produkcyjnej przez kopalnię Finsch, w konsekwencji czego produkcja stopniowo rosła od 5 Mct w 1966 roku do poziomu 10 Mct w 1986 roku. Globalny kryzys na rynku akcji z 1987 roku spowodował jedynie mały spadek produkcji surowych diamentów, a trend wzrostowy ponownie zyskał na sile w 1992 roku, gdy ruszyła produkcja z kopani Venetia. Od tego czasu produkcja równomiernie wzrastała aż osiągnęła poziom 15,56 Mct w 2005 roku.

POZOSTALI PRODUCENCI
    Produkcja w każdym z pozostałych państw nie przekracza 0,5% światowej produkcji surowych diamentów podawanej w karatach.
Wyjątki to Republika Afryki Środkowej (0,22% w ujęciu wagowym, 0,51% pod względem wartości), która przez wiele lat produkowała około 400 tys. karatów rocznie o wartości około 60 milionów USD oraz Lesotho (0,03% w ujęciu wagowym, 0,55% pod względem wartości), w którym produkcję rozpoczęto w 2004 roku, aby już w 2005 roku produkować około 52 tys. karatów wartych około 64,3 miliona USD. Produkcja surowych diamentów w Lesotho wykazuje trend wzrostowy, a kopalnie Letseng i Liqhobang są rozbudowywane. W Zimbabwe (0,31% w ujęciu wagowym) produkcja rozpoczęła się w 2004 roku – w planach jest roczna produkcja na poziomie 250 tys. karatów wartych około 36 milionów USD – na przeszkodzie stoi jednak niestabilna sytuacja polityczna. W Tanzanii w 2005 roku (0,13% w ujęciu wagowym, 0,22% pod względem wartości) produkuje się 220 tys. karatów wartych 25,5 miliona USD. W Brazylii, łącznie z produkcją „nieoficjalną” w oparciu o dane Procesu Kimberley, produkcje oszacowano w 2005 roku na 300 tys. karatów o wartości 21,85 miliona USD. Kraje Ameryki Południowej, wliczając w to Gujanę i Wenezuelę, produkują rocznie 700 tys. karatów wartych około 57 milionów USD – co łącznie daje zaledwie 0,4% światowej produkcji w ujęciu wagowym i 0,5% pod względem wartości. Produkcja w Chinach oszacowana została w 2005 roku na 72 tys. karatów wartych 1 milion USD. Innymi drobnymi producentami są Indie (60 tys. karatów warte 98 milionów USD) i Indonezja (17,5 tys. karatów warte 5 milionów USD).

NAJWIĘKSZE KOPALNIE
    Dane dotyczące produkcji diamentów (roczna produkcja, wydajność, całkowita produkcja, czas eksploatacji i in.) nie są ujawniane przez wiele państw i kopalni, a informacje o wielkości i wartości ich produkcji uzyskuje się przy pomocy „białego wywiadu”, określaniu pochodzenia produkowanych w danym roku diamentów oraz ich wartości w obrocie międzynarodowym. W niektórych kopalniach, jak Jagersfontein lub Koffiefontein (RPA), wydajność (ilość karatów diamentów w 100 tonach wydobytego urobku (ct/100 t)) była bardzo niska, jednak wartość każdego wydobytego karata diamentu była wysoka (ponad 200 $ za karat) – a więc kopalnie notowały znaczne zyski. W Argyle (Australia) początkowo wydajność była bardzo wysoka (600 ct/100 t), ale wartość za karat bardzo niska (7 $/ct). Kopalnia mogła więc być dochodowa jedynie przy utrzymaniu niskich kosztów operacyjnych.
Osiągano je przez wydobycie dużych ilości urobku, obniżających średni koszt wydobycia każdej tony materiału. Kopalnie takie jak Jwaneng (Botswana), Mir (Syberia), Ekati i Diavik (Kanada) uzyskiwały wysokie wartości obu wskaźników – a więc notowały wysokie zyski. Wskaźnik opłacalności wydobycia (produkcji) zależy zarówno od jakości diamentów, jak również od ich przeciętnej wielkości. Diamenty duże, o masie powyżej 2ct są niezwykle rzadkie i stanowią zaledwie 7% masy światowej produkcji diamentów, ale aż 44% jej wartości.

    Wymnożenie przez siebie dwóch wartości –wydajności (ct/100 t) i wartości wydobytego surowca ($/ct) – daje średnią wartość wydobycia z jednej tony. Ten wskaźnik jest kluczowy przy podejmowaniu decyzji o wydobyciu i ekonomicznej opłacalności danego projektu. Drugim ważnym wskaźnikiem jest stosunek średniej wartości tony ($/t) do kosztów jej wydobycia. Wartość tego wskaźnika musi przekraczać 1, aby kopalnia była opłacalna. Nie bez znaczenia są też oczywiście uwarunkowania walutowe, polityczne i przepisy związane z ochroną środowiska.
    Kilka z obecnie funkcjonujących kopalń (Catoca (Angola), Ekati i Diavik (Kanada), Jubilejnaja, Njurba (Rosja), Murowa (Zimbabwe)) istnieje od mniej niż 10 lat, dlatego też dane dotyczące całkowitej wartości i ilości wydobytych tam diamentów są niereprezentatywne. Większość najważniejszych kopalń, poza zbudowanymi na kilku małych kominach, ma „żywotność” szacowaną na około 50-100 lat. Analitycy i firmy wydobywcze nie podejmują się jednak szacowania rezerw złóż diamentów na okres dłuższy niż następne 20 lat, gdyż szacunki te stają się mało wiarygodne.
    Dane dotyczące historii i produkcji diamentów od 1870 roku przez 24 największe kopalnie zestawiono w tab. 1.

ZAAWANSOWANE I NOWE PRZEDSIĘWZIĘCIA WYDOBYWCZE
    W ostatnich latach zamknięto cztery podziemne kopalnie De Beers w Afryce, a kilka kopalni kominowych – m.in. Argyle i Mir –osiągnęły granicę opłacalności. Dlatego tez informacje o rozwoju nowych, zaawansowanych przedsięwzięć wydobywczych są bardzo ważne, bowiem to one w niedalekiej przyszłości będą wpływać na kształt globalnej produkcji surowych diamentów. W związku z nowymi przepisami międzynarodowymi, państwowymi i regulacjami związanymi z obrotem akcjami i innymi papierami wartościowymi, większość nowych kopalń ma obowiązek regularnie publikować dane dotyczące planowanej daty otwarcia, kosztu projektu, zasobów, wydajności, kosztów wydobycia jednego karata diamentu, planowanej rocznej produkcji a także „żywotności” złoża. Tradycyjnie już informacje te nie są podawane przez kopalnie rosyjskie.
    Zasoby złóż określane są najczęściej przez „próbkowanie” (wykonanie licznych odwiertów w kominie na określoną głębokość),
a następnie analizowanie wartości i ilości wydobytych diamentów. Od ilości odwiertów i przekroju wiertła zależy jakość wykonanej kalkulacji. Większa głębokość odwiertów może również posłużyć do stworzenia trójwymiarowego modelu złoża. Powszechnie wiadomo, że złożą diamentów są bardzo specyficzne i rządzą się swoimi prawami, dlatego też opłacalne są odwierty tylko do określonej głębokości. Zasobność danego komina zależy od jego wielkości – duże kominy kimberlitowe mogą posiadać rezerwy nawet do głębokości 500 m, czego przykładem jest komin w Archangielsku z rezerwami skalkulowanymi do 460 m. Jednak w praktyce projekcja rezerw nie przekracza zwykle 100-150 metrów głębokości.

    Wśród zaawansowanych i nowych projektach wydobywczych, pod względem jakości i wartości wydobywanych diamentów, wyróżniają się kopanie Victor (Kanada) i Camafuca (Angola). Z kolei pod względem wartości zasobów dominują kopalnie Catoca (Angola), Ekati i Diavik (Kanada) oraz Grib (Rosja).
    Kopalnie Grib i Archangielskaja (Rosja) mają wszelkie szanse by być bardzo znaczącymi producentami diamentów. Planowana roczna produkcja kopalni Grib to 4 Mct, natomiast Archangielskiej to 5,6 Mct rocznie. Kopalnia Catoca (Angola) cały czas zwiększa roczną produkcję co może doprowadzić do osiągnięcia produkcji rzędu 8 Mct.
    Przy planowaniu nowych projektów wydobywczych bardzo ważną rolę odgrywają koszty związane czasem uruchomienia produkcji i ich „żywotnością”. Zwykle czas pomiędzy odkryciem złóż a rozpoczęciem eksploatacji waha się od 6 do 10 lat. W ostatnich latach proces ten uległ znacznemu wydłużeniu – przed udzieleniem zgody przez władze i uzyskaniem pożyczki z banku wymagane jest przeprowadzenie kilku faz badań geologicznych oraz związanych z ochroną środowiska. Bardzo krotki okres „żywotności” rzędu 5 lat jest prognozowany dla kopalni Camafuca (Angola), który jednak obejmuje tylko wydobycie z obszarów aluwialnych, przy równoczesnym wykorzystaniu tego czasu do określenia rezerw i przygotowania planu przyszłej kopani, której eksploatacja przewidziana jest na przynajmniej 20 lat. Podobnie planuje się, że wydobycie z kopalni Jerycho potrwa zaledwie 8 lat, pod warunkiem, że w tym czasie rezerwy nie zostaną odnalezione na pobliskich terenach. Dane dotyczące historii i produkcji 8. zaawansowanych i 4. nowych projektów wydobywczych zestawiono w tab. 2.

CZOŁOWI PRODUCENCI ŚWIATOWI
    Występowanie diamentów w złożach wtórnych (aluwialnych) znane było już od starożytności, natomiast produkcję ze złóż pierwotnych (kimberlitowych) rozpoczęto dopiero w latach 70. XIX wieku. Do 1870 roku, ze względu na prymitywne metody poszukiwawcze i wydobywcze, produkowano jedynie diamenty jubilerskie o wysokiej jakości (duże kryształy ze złóż aluwialnych). Rozwój przemysłu wydobywczego (wydobycie mechaniczne z kominów kimberlitowych) spowodował podział wydobywanych diamentów na przemysłowe i jubilerskie. Produkcja diamentów jubilerskich wynosiła ok. 50% w 1885 roku i ok. 30% w 1905 roku. Odkrycie nowych złóż wtórnych na plażach i wybrzeżach morskich spowodował w latach 1910-1925 wzrost produkcji diamentów jubilerskich do 45%. Ponowny spadek produkcji zanotowano w latach 1925-1955 w związku ze wzrostem wydobycia surowca niskiej jakości (głównie diamentów przemysłowych) z kopalni Mbuji Maye (Kongo Belgijskie). W latach 1960-2000 wydobycie diamentów jubilerskich oscylowało wokół 20-30%. W 1985 roku, w celu zwiększenia podaży surowca jubilerskiego, wprowadzono kategorię diamentów surowych nazywaną „near-gem” (potocznie „prawie diament jubilerski”). Udział tej kategorii surowca spowodował wzrost produkcji diamentów jubilerskich o ponad 17% w 1985 roku, jednak systematycznie spadał i obecnie wynosi ok. 4% produkcji światowej.
    W ciągu 135 lat produkcja diamentów wzrosła 175. krotnie, a jej znaczny wzrost zaobserwowano szczególnie w 2005 roku, gdy wydobycie osiągnęło 176,7 Mct. Dla porównania wcześniejsza wielkość produkcji wynosiła odpowiednio: 1,9 Mct w 1900 roku, 4,2 Mct w 1925 roku, 15,2 Mct w 1950 roku, 41,6 Mct w 1975 roku i 126,0 Mct w 2000 roku.
    Dane dotyczące historycznej i obecnej produkcji diamentów w 27 krajach (ranking do 2005 roku) zestawiono w tab. 3.

PODSUMOWANIE
    Historia produkcji diamentów surowych obejmuje około 135 lat. Pomimo, że złoża aluwialne znane były od czasów antycznych, produkcja diamentów ze złóż pierwotnych (skał kimberlitowych i lamproitowych) rozpoczęła się dopiero w 1870 roku i od tamtego czasu, ulegając silnym wahaniom osiągnęła wartość całkowitą 4,5 miliarda karatów.
    Złoża pierwotne zostały po raz pierwszy odkryte w Afryce Południowej, a prace badawcze, w poszukiwaniu kominów diamentonośnych rozszerzyły się stamtąd na obszar Tanzanii (lata 40. XX wieku), Syberii (lata 50.), Botswany (lata 60.), Angoli (lata 70.), Australii i Rosji północno-zachodniej (lata 80.) oraz Kanady (lata 90.). Wynika z tego, że w każdej dekadzie poczynając od lat 40., pojawia się przynajmniej jedno ważne źródło produkcji diamentów. Jeżeli ten trend będzie trwał, możemy spodziewać się kolejnego dużego odkrycia złóż w ciągu najbliższych lat, być może w Chinach, gdzie trwają intensywne prace badawcze i poszukiwawcze.
    Warto zwrócić uwagę, że prawie 20% wydobytych do tej pory diamentów wyprodukowano w latach 2001-2005. W ostatnich dziesięciu latach produkcję rozpoczęto w dziewięciu nowych kopalniach, kolejne cztery zaawansowane przedsięwzięcia powinny rozpocząć produkcję w niedalekiej przyszłości, a siedem starych kopalni zamknięto. Zdaniem ekspertów nowe kopalnie zrównoważą z nawiązką straty związane z zamknięciem starych kopalni. Specjaliści przewidują, że w ciągu najbliższych kilku lat popyt na surowe diamenty przewyższy podaż, tworząc do 2015 roku olbrzymią lukę do zagospodarowania o wartości setek milionów USD.
    Spojrzenie z perspektywy kilku ostatnich lat pozwala określić obecne znaczenie poszczególnych państw-producentów. Światowa
produkcja surowych diamentów w okresie lat 2001-2005 wyniosła 840 milionów karatów o wartości 55 miliardów USD, przy średniej wartości 65 dolara za karat. W tym okresie czasu Rosja jest pierwsza pod względem masy i druga pod względem wartości wydobywanych diamentów, Botswana zaś pierwsza pod względem wartości produkcji i dopiero trzecia (za Australią) pod względem
masy wydobywanych diamentów. Produkcja w Australii systematycznie spada, przede wszystkim ze względu na przekształcenie kopalni Argyle z kopalni odkrywkowej w kopalnię podziemną. RPA zajmuje nadal silną pozycję na rynku – piątą pod względem
masy i trzecią pod względem wartości, jednak największą dynamiką rozwoju charakteryzuje się Kanada. Po zaledwie kilku latach prac wydobywczych Kanada zajmuje czwarte miejsce pod względem wartości i szóste miejsce pod względem masy produkowanych
kamieni. Kongo zajmuje odpowiednio czwartą pozycję pod względem masy i ósmą w wartości produkcji. W przyszłości powinno utrzymać tę pozycję, gdyż konflikt wewnętrzny uległ zdecydowanemu wyciszeniu, a diamentonośny obszar Kasai jest intensywnie badany w celu uruchomienia kolejnych kopalń.

[ drukuj ]